SKÓRA: BUDOWA I FUNKCJE

Skóra jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm.

Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe. U człowieka najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza jest na pięcie.

Skóra składa się z trzech warstw (licząc od zewnątrz):

• naskórek (epidermis) – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od zewnątrz): warstwa rogowa, warstwa jasna, warstwa ziarnista, warstwa kolczysta, warstwa podstawna
• skóra właściwa (łac. cutis vera) – warstwa środkowa, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np. potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości)
• tkanka podskórna (łac. hypodermis, tela subcutanea) – warstwa najgłębsza, zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.

NASKÓREK. BUDOWA I FUNKCJE.

Naskórek stanowi bezpośrednią granicę pomiędzy organizmem a środowiskiem zewnętrznym. Zbudowany jest z pięciu warstw, ułożonych kolejno od dołu:

• Warstwę rogową tworzą martwe komórki wypełnione keratyną, które oddzielają się od siebie, ulegając złuszczeniu. Proces ten odbywa się w ciągu 6 miesięcy – wymianie ulegają wszystkie warstwy skóry. Dzięki temu skóra w sposób ciągły odnawia się. Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz lipidowy PTS, który jest mieszaniną łoju wydzielanego przez gruczoły łojowe oraz lipidów pochodzących z komórek naskórka. Kwaśny odczyn powierzchni skóry zabezpiecza przed uszkadzającymi czynnikami chemicznymi, bakteriami i grzybami.
• Warstwa jasna utworzona jest ze ściśle przylegających keratynocytów. Nie przepuszcza promieni UV. Znajduje się na podeszwach stóp i na wewnętrznych stronach dłoni. Ma duże znaczenie w zaburzeniach rogowacenia.
• Warstwa ziarnista zbudowana jest z kilku rzędów wrzecionowatych komórek. We wnętrzu rogowaciejących komórek warstwy ziarnistej i kolczystej powstają ceramidy, które w warstwie ziarnistej wydostają się do przestrzeni międzykomórkowej tworząc lamelle (lipidowe blaszki). Te natomiast zanurzone są w NMF (naturalnym czynniku nawilżającym), tworząc cement komórkowy, który jest odpowiedzialny za prawidłowy poziom wody we wszystkich warstwach. W ten sposób zapewnia odpowiednią miękkość i elastyczność skóry. Powyżej warstwy ziarnistej znajduje się bariera Reina, która jest cieniutką błoną nierozpuszczalną dla wody i substancji w niej rozpuszczalnych. Jej zadanie polega na ograniczeniu transepidermalnej utraty wody z organizmu.
• Warstwa kolczysta stanowi najgrubszą warstwą naskórka. Zbudowana jest z wielu rzędów komórek, które nie przylegają już tak ściśle do siebie i ulegają spłaszczeniu w miarę przesuwania się ku górze. W przestrzeni międzykomórkowej tej warstwy znajdują się mukopolisacharydy, które są pożywką dla komórek kolczystych. Warstwa kolczysta i podstawna tworzą tzw. naskórek żywy i noszą wspólną nazwę warstwy Malpighiego.
• Warstwa podstawna jest najniżej położoną warstwą. Złożona jest z szeregu ściśle przylegających do siebie walcowatych komórek, które stale się dzielą, tworząc młode. Składa się z: keratynocytów (proces wytwarzania keratyny), melanocytów (komórek barwnikowych, produkujących melaninę), komórek Langerhansa zwanych inaczej żernymi (odpowiadających za procesy immunologiczne), komórek Merkela zaliczanych do układu nerwowego.

SKÓRA WŁAŚCIWA. BUDOWA I FUNKCJE.

Skóra właściwa jest zbudowana z tkanki łącznej, która nadaje skórze wytrzymałość, elastyczność i sprężystość. Głównym składnikiem tej części skóry jest kolagen (do 75% masy), który w postaci włókien jest zanurzony w tzw. istocie podstawowej o stosunkowo luźnej strukturze. Włókna kolagenowe są powiązane elastycznymi włóknami zbudowanymi z elastyny. Elastyna stanowi mniej niż 5% masy skóry właściwej i wbrew swej nazwie nie wpływa na naturalną elastyczność skóry. Zarówno kolagen jak i elastyna są wytwarzane przez komórki tzw. fibroblasty i wydzielane do przestrzeni międzykomórkowej. Zmarszczki na skórze powstają wówczas, gdy tkanka łączna w skórze właściwej ulega zmniejszeniu, staje się cieńsza, traci swą elastyczność i zdolność do wiązania wody. Znaczna część wody organizmu jest przechowywana właśnie w skórze właściwej. Specjalne substancje występujące w istocie podstawowej, tzw. glikoproteidy są w stanie zatrzymać duże ilości wody i to między innymi one są odpowiedzialne za gospodarkę wodną w skórze.

Inną, ważną substancją występującą w istocie podstawowej jest kwas hialuronowy. Kwas hialuronowy to związek, który wiąże wodę przez co pełni rolę naturalnego czynnika nawilżającego, odpowiedzialnego także za rezerwę wilgoci w skórze. Jedna cząsteczka kwasu hialuronowego jest w stanie związać ok. 250 cząsteczek wody. Z wiekiem ilość kwasu maleje, skóra traci zdolność wiązania wody i powstają zmarszczki. Inną przyczyną starzenia się skóry jest malejąca produkcja kolagenu i elastyny, co daje się szczególnie zauważyć po okresie menopauzy.

W skórze właściwej znajdują się także naczynia limfatyczne i krwionośne, mieszki włosowe, gruczoły łojowe i potowe (tzw. przydatki skóry) oraz komórki czuciowe. Przewody gruczołów łojowych i potowych oraz mieszków włosowych przechodzą przez naskórek i znajdują ujście w porach na powierzchni skóry.

Komórki czuciowe są bezpośrednio powiązane z systemem nerwowym. Rejestrują one wrażenie zimna, gorąca, dotyku oraz bólu i przekazują te doznania do rdzenia kręgowego i dalej do mózgu.

Górną część skóry właściwej pokrywa błona podstawna, do której przylegają komórki warstwy podstawnej naskórka.

W skórze właściwej wyróżnia się trzy warstwy leżące nad sobą i przechodzące w siebie. Od powierzchni w głąb skóry są to kolejno :

• Warstwa brodawkowa – jest silnie pofalowana (brodawki skóry), dzięki czemu powierzchnia zetknięcia z naskórkiem znacznie się zwiększa, co z kolei zwiększa elastyczność i zapobiega ścieraniu się naskórka. W warstwie brodawkowej znajdują się włókna tkanki łącznej (włókna retikulinowe), które tworzą siatkę w otoczeniu naczyń krwionośnych włosowatych, gruczołów łojowych i potowych oraz mieszków włosowych i włókien nerwowych.
  
• Warstwa podbrodawkowa – jest cienka, jednolita, zbudowana z delikatnej sieci włókien kolagenowych i sprężystych, na której usadowione są brodawki. W warstwie tej przebiegają nerwy oraz powierzchowne żyły i tętnice, które tworzą tu splot powierzchowny (podbrodawkowy) oraz głębiej leżącą sieć tętniczą powierzchowną. Splot żylny podbrodawkowy odgrywa istotną rolę w regulowaniu temperatury ciała.
  
• Warstwa siateczkowata – znajdują się tu włókna kolagenowe i elastynowe. W stosunku do siebie włókna kolagenowe układają się przeważnie ukośnie (w płaszczyźnie), a w stosunku do powierzchni skóry przebiegają one prawie równolegle. W związku z powyższym przestrzenie między włóknami mają przybliżony kształt rombu. Z innych składników znajdujących się w warstwie siateczkowatej należy wymienić substancję podstawową, spajającą włókna tkanek z sobą, oraz nieliczne wolne komórki. Składniki substancji podstawowej mają zdolność wiązania wody i umożliwiają wymianę jonów między komórkami. Znajdują się tam także gładkie komórki mięśniowe, które na przykład w sąsiedztwie włosów tworzą tzw. mięśnie przywłosowe. Warstwa siateczkowata jest uboga we włosowate naczynia krwionośne. Występują one jedynie w warstwie brodawkowej, a głębiej biegną tylko odgałęzienia tętnic i żyłki tkanki podskórnej, kierujące się najczęściej prostopadle do powierzchni skóry.
  

Skórę właściwą z głębiej położonymi strukturami (ścięgna, mięśnie czy kości) łączy tkanka podskórna.

TKANKA PODSKÓRNA.

Tkanka podskórna (subcutis) zbudowana jest z luźnej i zbitej tkanki łącznej, komórek tłuszczu skórnego zgromadzonych w komorach utworzonych przez włókna kolagenowe. Pomiędzy zrazikami tłuszczowymi mieszczą się naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy oraz niektóre ważne elementy gruczołów łojowych i potowych. Tkanka podskórna jest płaszczem ochronnym dla narządów wewnętrznych, chroni przed urazami mechanicznymi, umożliwia przesuwanie skóry. Tkanka łączna luźna zajmuje przestrzenie między narządami. Jest „magazynem” energii i substancji zapasowych. Spełnia funkcję termoregulacyjną – chroni przed utratą ciepła. Podskórna tkanka tłuszczowa u kobiet stanowi zazwyczaj ok. 25% masy ciała, u mężczyzn 15%. Tkankę tłuszczową podskórną, charakteryzują znaczne różnice grubości w zależności od okolicy skóry, wieku, rasy oraz czynników hormonalnych. Czynniki hormonalne w okresie dojrzewania, jak i przekwitania mają szczególny wpływ na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej.

powrót do [WARTO WIEDZIEĆ…]